Ενίσχυση του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» και καθιέρωση της Πρωτοβάθμιας Υγείας στους δήμους
Κυρίες και κύριοι, Αγαπητοί συνάδελφοι, Όπως είναι γνωστό, η Tοπική Aυτοδιοίκηση έχει αναπτύξει με επιτυχία ένα ισχυρό δίχτυ δομών και προγραμμάτων για την υποστήριξη της Τρίτης Ηλικίας. Μεταξύ αυτών, κορυφαία είναι το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», τα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων και οι δομές των ΚΗΦΗ. Ειδικότερα, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», που εδώ και πλέον μία δεκαετία έχει καταξιωθεί στην ελληνική κοινωνία ως μία δράση τοπικής αυτοδιοίκησης, συμβάλλει ουσιαστικά: • Στην παροχή χρήσιμων και ουσιαστικών υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρίες. • Στη μείωση των εγκλεισμών σε ιδρύματα αμφίβολης ποιότητας χιλιάδων ηλικιωμένων και ΑΜΕΑ και στην ενίσχυση της παραμονής τους στον κοινωνικό ιστό. • Στην αύξηση της απασχόλησης με τη δημιουργία χιλιάδων θέσεων απασχόλησης. • Στον απεγκλωβισμό από το βάρος της φροντίδας μελών της οικογένειάς τους χιλιάδων γυναικών, στην ένταξη τους στην αγορά εργασίας και στην αύξηση του αριθμού όσων συνεισφέρουν στο ασφαλιστικό σύστημα. • Στη μείωση του κόστους λειτουργίας του Ε.Σ.Υ. και των ασφαλιστικών οργανισμών με την παροχή υπηρεσιών υγείας, πρόνοιας, νοσηλευτικής και κοινωνικής φροντίδας από ένα δίκτυο χιλιάδων γιατρών, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, φυσιοθεραπευτών, νοσηλευτών και οικογενειακών βοηθών. • Στη βελτίωση εντέλει των δεικτών βιωσιμότητας του ασφαλιστικού μας συστήματος με την εισροή ασφαλιστικών εισφορών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ και την εξοικονόμηση σημαντικών ποσών από τις συμπληρωματικές υπηρεσίες που παρέχουμε δωρεάν. Ενδεικτικά αναφέρω, πως μόνο στο Δήμο Νεάπολης-Συκεών, από τα 954 υπερηχοκαρδιογραφήματα που παρέχονται δωρεάν σε άτομα τρίτης ηλικίας, καταγράφεται ετήσια εξοικονόμηση ύψους 8.000€, και για τα 565 ραδιοηλεκτροκαρδιογραφήματα ετήσια εξοικονόμηση ύψους 16.000€. Αφήνω σε εσάς την αναγωγή σε εθνικό επίπεδο, που η εξοικονόμηση πόρων για το εθνικό μας ασφαλιστικό σύστημα θα αγγίζει αρκετά εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Για πολλούς, που δεν βλέπουν με καλό μάτι το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», αυτό -όπως διατείνονται- έχει εξελιχθεί σε υπηρεσία ντελίβερι φαρμάκων και τροφίμων, κάτι που δεν ισχύει σε καμιά περίπτωση. Το πρόγραμμα αυτό, εάν δεν υπήρχε έπρεπε να το ανακαλύψουμε γιατί έχει αποδειχθεί πόσο χρήσιμο και κρίσιμο είναι για τους ανήμπορους συνανθρώπους μας της Τρίτης Ηλικίας. Κι ενώ όλοι οι ειδήμονες έσπευδαν να προδικάσουν το τέλος του ισχυριζόμενοι ότι το πρόγραμμα τελείωσε, αυτό συνεχίζει να παρέχει τις υπηρεσίες τους στις δεκάδες χιλιάδες ωφελούμενους μετά την παράταση που δόθηκε μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου του 2014. Αν για κάτι χρειάζεται να μιλούμε, δεν είναι η υποκατάστασή του με Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή και δομή, αλλά το πώς θα το εξελίξουμε και θα το ενισχύσουμε επανατοποθετώντας το σε νέα βελτιωμένα πλαίσια ώστε να πολλαπλασιασθούν τόσο οι ωφελούμενοι όσο και οι υπηρεσίες που παρέχονται σε αυτούς, πολλαπλασιάζοντας ταυτόχρονα και τις θέσεις εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, σήμερα κομβικό σημείο για την Αυτοδιοίκηση είναι η βιωσιμότητα του «Βοήθεια στο Σπίτι» με χαρακτηριστικά δημοτικής δομής και με παράλληλη διασφάλιση της εργασίας των ήδη υπηρετούντων εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι των 879 δημοτικών δομών «Βοήθεια στο Σπίτι» ανέρχονται σε 3.673 και έχουν προσληφθεί με διαδικασίες ΑΣΕΠ. Σήμερα υπηρετούν με σχέση εργασίας Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου, με συμβάσεις που ανανεώνονται για τους περισσότερους και τις περισσότερες από το 2002. Πρότασή μας είναι, μετά την 30/9/2014 να υπάρξει εξέλιξη-αναβάθμιση του προγράμματος, με τους παρακάτω βασικούς άξονες. Ειδικότερα:
1) Θα πρέπει να διασφαλισθεί η συνέχιση της εργασίας του ήδη υπηρετούντος προσωπικού στις δομές του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» των δήμων. Το αντίθετο θα αποτελούσε τραγική εξέλιξη, αφού τόσο η κατάρτιση και η εμπειρία του υπάρχοντος προσωπικού είναι αναγκαία για την επιτυχή συνέχιση του προγράμματος, αλλά και μία ενδεχόμενη νέα προκήρυξη θα σήμανε ένα κενό μέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών και την επιλογή του προσωπικού. Ένα κενό που φυσικά θα ήταν ολέθριο για τη λειτουργία των δομών αυτών. Σε αυτό το θέμα επαναφέρουμε τις προτάσεις που η έχει ήδη καταθέσει η ΚΕΔΕ. Θεωρούμε, δηλαδή, επιβεβλημένη τη με κάθε τρόπο διατήρηση των θέσεων του προσωπικού που υπηρετεί στο πρόγραμμα. Για να γίνει αυτό δυνατό πρέπει να υπάρχει συγχρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους, έτσι ώστε να ξεπεραστεί το κώλυμα του Ν. 2190/1994. Επίσης προτείνουμε πως η συγχρηματοδότηση μπορεί να προέλθει από πόρους του ΣΕΣ. Θα πρέπει το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» να περιλαμβάνει και την υλοποίηση δράσεων που σήμερα κρίνονται απαραίτητες για την ποιοτική του αναβάθμιση, όπως δράσεις κατάρτισης και επανακατάρτισης του υπηρετούντος προσωπικού, και δράσεις που αφορούν στην ανάπτυξη συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης της υλοποίησης των παρεχόμενων από τις δομές Βοήθεια στο Σπίτι, υπηρεσιών. Σε μία τέτοια περίπτωση, υπάρχει η δυνατότητα να προβλεφθεί σειρά δράσεων αναφορικά με την εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού και την κατάρτισή του στη χρήση εξοπλισμού για την υλοποίηση του προγράμματος, την παρακολούθηση και αξιολόγηση, καθώς και δράσεων ανάπτυξης του εθελοντισμού και κοινωνικής ευαισθητοποίησης.
2) Η χρηματοδότηση των υπηρεσιών και από πόρους του ασφαλιστικού συστήματος είναι μία θετική εξέλιξη και σηματοδοτεί το πέρασμα από τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα σε ένα νέο εθνικό πρόγραμμα. Θα πρέπει όμως να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις, δηλαδή: • Κάθε ένας που έχει μόνιμη ή πρόσκαιρη ανάγκη για παροχή υπηρεσιών να μπορεί να τις λαμβάνει. Οι αιτήσεις να γίνονται στους Δήμους και να αξιολογούνται με αντικειμενικά κριτήρια • Να χρηματοδοτείται συμπληρωματικά • Στη χρηματοδότηση μπορούν να συνεισφέρει το κράτος, η Αυτοδιοίκηση (ΚΑΠ), το ασφαλιστικό σύστημα (ΑΚΑΓΕ) και ίσως από όσους δήμους επιθυμούν μία πιο διευρυμένη εφαρμογή στην περιοχή τους με δημοτικούς πόρους. • Ενέργειες χρηματοδότησης της εργασίας για δημιουργία νέων θέσεων ή για διατήρηση των υφιστάμενων, υπηρεσίες κατάρτισης και υπηρεσίες τεχνικής βοήθειας μπορούν να είναι συγχρηματοδοτούμενες από το διάδοχο ΕΠ του ΕΠΑΝΑΔ κατά τη νέα προγραμματική περίοδο. • Να παρέχεται δωρεάν • Να έχει ουσιαστικό σύστημα ελέγχου από κρατικά και δημοτικά όργανα ελέγχου. • Να επιχορηγείται μέσω ΟΑΕΔ για τη διατήρηση των υφιστάμενων θέσεων ορισμένου και αορίστου χρόνου. Η επιχορήγηση ως συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα μπορεί να τεκμηριώσει συνεχιζόμενο πρόγραμμα με αποτέλεσμα τη συνέχιση της απασχόλησης των εργαζομένων.
Παρόλα αυτά υπάρχουν ζητήματα που χρήζουν τροποποίησης, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό πλαίσιο και κυρίως να διασφαλισθεί η χρηματοδότηση του προγράμματος και η εξυπηρέτηση όσο το δυνατόν περισσότερων ωφελουμένων. Με τα κριτήρια που ισχύουν στο πρόγραμμα κατ’ οίκον φροντίδας συνταξιούχων, μόνο 1.600 μπορούν να είναι ωφελούμενοι, από τις 76.085 που εξυπηρετούνταν μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με αλλεπάλληλες ομόφωνες αποφάσεις της Επιτροπής Κοινωνικής Πολιτικής και της ΚΕΔΕ και την πολίτιμη συμβολή και συνεργασία του υφυπουργού Εργασίας Βασίλη Κεγκέρογλου, ακυρώσαμε την προοπτική της λειτουργίας του προγράμματος μέσω κοινωνικών συνεταιρισμών και κρατήσαμε ανοιχτές τις 879 δημοτικές δομές «Βοήθεια στο Σπίτι». Παράλληλα, συνεχίζοντας τη συνεργασία μας με το υπουργείο Εργασίας, επεξεργαζόμαστε την τροποποίηση του προγράμματος «Κατ’οίκον Φροντίδα Συνταξιούχων» προκειμένου να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό πλαίσιο και να διασφαλισθεί η εξυπηρέτηση 100.000 ωφελούμενων. Βασικό μας μέλημα αποτελεί η διασφάλιση της συνέχισης της εργασίας του έμπειρου και καλά καταρτισμένου προσωπικού που ήδη υπηρετεί στις δομές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την σύνθετη χρηματοδότηση του προγράμματος από εθνικούς, ευρωπαϊκούς πόρους και από πόρους των ασφαλιστικών οργανισμών, όπως έχουμε περιγράψει σε προηγούμενα συνέδριά μας. Με τη διασφάλιση κονδυλίων ύψους 100 εκατ. ευρώ ετησίως, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, με την εμπειρία που διαθέτει στην υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, μπορεί να εγγυηθεί τη συνέχιση του προγράμματος, την παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου προς τους ωφελούμενους και την ταυτόχρονη εξοικονόμηση πόρων από τα ασφαλιστικά ταμεία. Κυρίως όμως μπορεί να εγγυηθεί την αναβάθμιση των υπηρεσιών, με την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών υψηλού επιπέδου και τέτοιας συχνότητας που να ανταποκρίνεται πλήρως και ουσιαστικά στις ανάγκες των ατόμων τρίτης ηλικίας. Κι εδώ πρέπει να δούμε το πώς θα προχωρήσουμε στην οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Υγείας στο πλαίσιο των δήμων. Εάν αναλογιστούμε τις καταστροφικές συνέπειες ενός φαύλου συστήματος διαχείρισης με υπερσυνταγογράφηση, πολυφαρμακία κι εξώθηση των εξετάσεων σε ιδιωτικά κέντρα, τότε δεν μπορούμε να αφήσουμε άλλα περιθώρια στην καθυστέρηση θεσμοθέτησης και υλοποίησης ενός τέτοιου μέτρου. Όταν μόνο για τα βασικά οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας στις 100.000 ωφελούμενους του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» κοστίζουν πάνω από ένα δισ. στα ασφαλιστικά ταμεία και στον κρατικό προϋπολογισμό, δεν καταλαβαίνουμε για ποιους λόγους η πρόταση αυτή δεν εξετάζεται με ενδιαφέρον από την Πολιτεία. Η Πολιτεία, λοιπόν, πρέπει να ανοίξει τα μάτια και τα αυτιά της στις προτάσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και να ανοίξει άμεσα το διάλογο προς αυτήν την κατεύθυνση. Με τη θέσπιση αυστηρών κριτηρίων για την πιστοποίηση δημοτικών μονάδων πρωτοβάθμιας υγείας, που θα μπορούν να συμβάλλονται με τον ΕΟΠΥΥ και άλλα Ταμεία, το κόστος των υπηρεσιών μπορεί να συρρικνωθεί σε αφάνταστα χαμηλά επίπεδα ελάχιστων εκατομμυρίων ευρώ. Και τα οφέλη δεν θα είναι μόνο οικονομικά ή λογιστικά, αλλά κυρίως ποιοτικά καθώς οι ωφελούμενοι θα μπορούν να λαμβάνουν υπηρεσίες στον χρόνο που πραγματικά χρειάζονται, και όχι όταν θα τους το επιτρέψει το σύστημα… Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να είναι και βατό και λειτουργικό, αλλά και αυτοχρηματοδοτούμενο. Είναι ένα όραμα για το οποίο αγωνιζόμαστε με πίστη, γνωρίζοντας τον πόλεμο που δέχεται και θα δεχθεί η πρότασή μας αυτή από κύκλους υψηλών συμφερόντων. Είναι ένα μεγάλο άλμα που πρέπει επιτέλους να το τολμήσουμε…